Abhâkalan Sambi Ngalèncèr

pixabay

Oleh : Syaif Zhibond Renk Qobhien[1]

Beberapa hari yang lalu seorang kawan seperjuangan di Literasi Sumberanyar berkunjung kerumahku dalam rangka atellas (Silataurrahmi). Dia bercerita cukup banyak tentang perkembangan literasi dan sastra, mulai dari perkenalannya dengan beberapa orang sastrawan hingga pertemuannya dengan sastrawan terkenal yang datang di acara Kayumas bersastra. Secara umum aku tak begitu suka dengan sastra yang gerakannya seperti tak terlihat nyata, karena berkutatnya di wilayah kata-kata. Apalagi para tukang puisi itu yang kadang berekspresi tertawa, sedih, menangis dan semacamnya, semakin tidak jelas. Sampai hari ini aku tidak pernah tahu seperti apa nikmatnya mendengar atau membacakan puisi. Absurd.

Tapi biarlah, satu paragraf diatas menjadi curhatan tentang deritaku yang belum bisa menikmati enaknya mengunyah sastra. Sekarang aku akan mencoba mencorat-coret website takanta.id ini dengan gaya tulisan yang juga congocoan. Karna sebenarnya kebiasanku menulis tidak dalam bentuk gaya yang seperti ini. Biasanya agak sedikit serius tentang kebijakan publik, anggaran, advokasi dan semacamnya. Kali ini aku akan mencoba menulis dengan gaya mirip para penulis takanta.id.

Pak Asan Kamalèngan, Tellasan pagghun ta’ Abhâkalan

Abhâkalan dalam bahasa Indonesia bisa diartikan sebagai pertunangan. Secara umum abhâkalan rua bisa èkoca’ moghel oca’ antara pihak lakè’ bhâreng pihak bini’ sè èsampayaghi secara langsung otabe ngangghui bhentuan orèng laèn alias pangadâ’.Umummah, rèng Situbondo èbâkto minta’a anakna orèng rua ngangghuy bhântuan orèng laèn alias pangadâ’. Rang-rang bâdâ orèng abhâkalana, pas sè ngoca’ langsung nak-kanak lakè’na, pastè nyoro pangadâ’ minta ka rèng tuana sè bini’. Mon ca’na adhât, biasa èsebbhut nyabâ’ angin otabâ nyabâ’ bin sabin.Tojjhuenna, mallè pihak bini’ ta’ èmaso’è orèng laèn. èberri’ bin sabin mallè ta’ èarè’ orèng laèn. Kèng, mon bâdâ sè maksa maso’ padahal la èberri’ bin-sabin, bisa ètatta’ bhâreng pihak lakè’. èbekto Nyabâ’ angin, biasana pangadâ’ dâteng ka romana pihak bini’ rua ngèbe ghule bi’ kopi, tandhâna jhâ’ bâdâ rèng lakè’ sè aniat bhâghus ngajhâghâ abangun rumah tangga kaangghuy arassaè manis-paè’na kaodi’en è dhunnya kantos akhèrat. Mon la ètarèma, bisa alanjut ka tahapan berikutta. Tapè, mon ètolak, ade’ la carèta otabâ bisa ènyarèaghi sarat mallè pihak bini’ ende’ narèma pihak lake’, cara nga’ria bâk maksa mallè èkende’i pihak bini’.Biasana minta bhântuan ka orèng pènter alias dhukon otabâ Kyaè.

Lamun nyabâ’ angin ghi’ ta’ bisa èkoca’ kal-bhâkalan. Polana ghi’ ta’ marè tahapanna. Mon la ètarèma, biasana pangadâ’ rua la marè ècatorè bhâreng pihak keluarga lakè’ mengenai bâkto amaèna jhâjhân. Pihak bini’ pastè narèma bâkto sè ètentueghi pihak lakè’ melalui pangadâ’ ghelle’. Jumlana orèng sè noro’a amaèn jhâjhân èsampaiyaghi kia bi’ pihak lakè’ melalui pangadâ’. Tapè, umumma ampo ghi’ bede parsemmon. Sè èkabele noro’a rua sakoni’, ternyata sè deteng bennya’. Atau sè deteng ongghu-ongghu sakoni’, kèng hidangan sè èpakaluar cè’ benya’na bân sènyambut cè’ benya’na. Saèngghâ sering dhâddhi masalah. Keluarga pihak bini’ aromasa malo polana sè èsadie’eghi sakoni’, samentara sè dâteng bânya’ atau keluarga lakè’ aromasa malo polana sènyambut cè’ bânya’na bân hidangan sè èpakaluar cè’ benya’na. Ta’ sakoni’ orèng kal-bhâkalan dhâddhi burung polana bâdâ cator sè ta’ nyaman, baik dâri pihak lakè’ otabâ dâri pihak bini’. Mangkana, mon abhâkalana’a nyarè orèng sè teppa’ mallè ta’ sala jhâlen, ca’na rèng tua kona.

Abeli polè ka tahapan berikutta, marèna pihak lakè’ amaèn jhâjhân, pihak bini’ males amaèn jhâjhân kia. Lah, satiya ghilirenna pihak bini’ amaèn ka romana pihak lakè’ kaangghuy mabeli jhâjhân. Sènga’, jhâjhân sè èghibe ta’ ollè lebih jhube’ deri jhâjhân sè èghibe pihak lakè’. Mon sampè’ jhube’, bisa dâddhi cator ka man-de’emman. Orèng sa dhisa bisa ngèding dâri paddhu bere’ sampè’ paddhu tèmor. Mon ta’ kuat ka cator, bisa dhâddhi burungnga kal-bhâkalan. Bisa apèsah ongghuh mon pihak lakè’ bân pihak bini’ seneng nabeng cator. Biasana tatangghâna sè seneng mèghe’ cator. Sè sakoni’ ampo èpabânyak. Sè tadâ’ ampo èpabâdâ. Poko’na mon asan-bhisanan cè’ abitthâ, kodhu kuat ka catorra orèng sè acem-macem.Ongghuen ya, engko’ la marè. Hmmm....

Ngoni’i Bhâkal

Mon la marè èpènta pas marè amaèn jhâjhân, Abhâkalan ria bhuru èkoca’ rasmi. Sè è maksod rasmi rua benni pas ollè èkapolong tèdung, tapè ollè èghibe ngelèncèr ka tan-tarètan. Manto lakè’ ollè ngoni’è bhâkalla ka romana sè bini’ tapè kodhu amit ghâllu ka bapa’na sè bini’. Mon ollè, langsung gonjèng pas ghibâ ka toko kaangghui abâlânjhâ kalambhi. Soro mèlè kalambhi sè palèng bhâghus mallè tambâ raddhin mon èabes. Tapè sè lakè’ ghi’ ta’ ollè negghu’ sè bini’ polana ghi ta’ essah leee. Biasana sè bini’ bâk todus bâkto èpatabâri kalambhi, sandal, sello’ otabâ antèng. Biasana ngoca’,”ca’na empian pon mas”, sambi dus-matodus cè’ toro’ terro mèlia kalambhi se palèng bhâghus ben larang. Sè lakè’ ngoca’ kia dâlem atèna,”mandhârâ tang alè’ ria ta’ mènta kalambhi sè regghâna larang, todus tia mon pas pèssè tak cokop”. Ahèrra bilâ la padâ posang mèlè kalambhi, sè lakè’ madhudhu cem-macemma kalambi sè regghâna sesuai bhârâng pèssè sè èkaendi’. Mon la sè bini’ a onggu’, sè lakè’ langsung majeri ka kasirrâ. Tako’ sè bini’ aobâ pèlian ka sè larang.

Mon la marè emelliaghi kalambhi, kalagghuenna ajhâk pas bhâkalla ngalencèr ka romana tan-tarètan. Gonjèng bhâkalla sambi nompa’ sapèda motor. Tapè jhâ’ loppa, amit ghâllu ka mattua. Pateppa’ nyator mallè ta’ è kacaca jhubâ’. Dâri jhâuna patè’è sapèda, ton-ton sampè’ dâpa’ ka tanian. Jhâ’ sampè’ ètangalè nompa’ sapèda èadâ’na mattua, bisa dhâddhi èkoca’ ta’sopan. Mon la dâpa’ ka romana mattua, salamani kabhi orèng sè bâdâ è romana mattuna. Molaè dâri mattua lakè’, mattua bini’, mbah, ellèk, kaè, nyaè, majhâdi’, èpar bân sakabbhinna orèng sèbâdâ èromana mattua. Nyator jhâ’ patè bânya’ mallè ta’ èkoca’ manto carèmi. Arokok jhâ’ bân sarombân, ngala’ rokok mon la èsoro bhâreng mattua. Mon èangka’è kopi jhâ’ langsung ènom, dânte’ ghâllu sampè’ mattua nyoro. Ngènomma caraca jhâ’ sampè’ taserna’ mallè ta’ èkoca’ korang ajhâr. Poko’na kodhu ètangalè sopan bi’ mattua.

Mon la sè bini’ marè adhân-dhân, amit ka mattua sambi asalaman polè ka kabbhi orèng sè ètangalè bâdâ è romana mattua. Ajhâk sè bini’ ajhâlen soko pa bâk jhâu deri romana mattua. Pas mon la jhâu, soro ongghâh ka sapèda. Mangkat caraca, senyamana bhâkal agonjèng molaè dâri mangkat sampè’ molè. Noro’ lorong takanta tanya’aghi masalah kodung, kakanan, fèlem bân samacemma. Kèng jhâ’ terlalu roco mallè ta’ rocè. Mon parlo aghâjek sacokoppah sèpenting padâ seneng.

Ngalèncèr bi’ Bhâkal

Palèng senengnga bâbini’ rua èbâkto ngalèncèr bi’ bhâkal ka tarètan. Paddhâng la sè ollèa sango dâri tan-tarètan sè èmaèni. Biasana mon amaèn ka terètan rua sè ètanya’aghi asakola èdimma, kelas bârâmpa, mondhuk èdimma, anakna sapa, pokokna acem-macem pertanyaan. Biasana mon amaèn ka tarètan rua èalem jhâ’ raddhin. èbelei jhâ’ sampè’ atokaran. ècarètaè bâremma orèng mon la akeluarga rua biasana kadhâng seneng kadhâng sossah. Pokokna acem-macem carèta.

Dâri sakèng èstona, mon amaèn ka tarètan rua taghâr èsiom èrom-rom èghâlluk tandhâ èman ongghu tarètan ka bhâlâ sè la abhâkalan. Pèrak nangalè bhâlâ la abhâkalan. Tandhâna sakejjhâk agghi’ bhâkal alanjut ka kabin. Du’a bhâreng pangarep biasana èocappaghi èbâkto amain ka tarètan. Mon la èbelei bhâghus bân jhube’na rèng a rumah tangga, nak-kanak abhâkalan biasana gu’-onggu’en, tandhâna ngèdingngaghi apa sèèkacator tarètan. Kadhâng molaè dâteng sampè molè, ta’ nyator sakalè. Pèra’mesem, abâto’, aghut-ghut ta’ nemmu nèng-ngennèng.

Nyaman ongghuh rèng abhâkalan, bile la molèa biasana ènyetto’aghi pèssè. èsanguè pèssè sakadhâr sapolo èbu kadhâng saèket èbu. Kèng sè èberrik rua biasana pèra’ sè bini’. Mon sè lalakè’ ta’ èberri’. Kadhâng sè bini’ rua mon la dâpa’ ka jhâlen mataber kaangghui mellè bensin. Tapè ye nyamana lalakè’, todus sè narèma’a beberri’ dâri bâbini’. Malo rajâ ca’na na’-kana’ satiya mon sampè’ mellè bensin èbârri’ pèssè rèng bini’ alias gengsi.

Tarètan sè èmaèni rua èyèpèt mulaè  dâri jhâleu’, jhâtemor, jhâreje sampè’ jhubârâ’. Mon ghi’ bâde’e kodhu èdâtengngi. Mon ta’ èdâtengngi bisa dhâddhi cator. Bân bâkto èpatabâri ngakan, ta’ olle nola’. Maskèna la tabu’ kenyang, wâjib ngakan tekka’ la pèra’ saompa’an. Arua nyamana ngarehghâi tuan roma. Tekka’ la sapolo kalè èpatabâri ngakan, sè sapolo kalè kodhu ngakan. Jâkajâ maskè la cè’ kenyangnga. Maskè la ta’nyaman èber kodhu pagghun ngakan mallè tuan roma sè èmaèni aromasa bhunga.

Ngalèncèr rua lèbur ongghu mon orèng abhâkalan. Polana, bisa agonjèngan. Bisa semma’ ongghu ka bhâkal. Mon ta’ kèng polana ngalencèr, ta’ bisa jâ’ ma’ semma’ ka bhâkal. Palèng mon amaèn ka bângkona pèra’ padâ bâs-abâsân. Ta’ bisa toju’ taghâr semma’. Mata’ iyye ongghuh ma’ ma’-semma’, mon ètemmu mattua bisa èrasani. Bisa-bisa èpaburung abhâkalan otabâ pas langsung nyabâ’ dhina. èpakabin polana ta’ nyaman ka catorra orèng.

Lah, cakanca sè ghi’ ta’ abhâkalan, pasèkat abhâkalan. Sè la abhâkalan abit, pasèkat akabin. Ta’ nyaman èkacator orèng. Bân polè masa’ ta’ kabhuru arassa’ana kocor anga’ sè kobessah..? []

---

[1] Keturunan Adi Podei/ Agung Panembahan Sapudi