Carpan: Sè Ronto

Oleh: Fendi Febri Purnama*

Asaor mano’ rassana orèng sè maotang mon ècellok kabbhi. Pa’ Nawan pon nang-konangan pèkkèrra masè ta’ nemmo jhâlân polè bârâmma sè nopowana lobâng otangnga, kemma bâlânjhâna pon kar-karkar colpè’. Bârâmma sè ollèya tambâna lanjhângnga tampar jhâ’ rè-saarèna mughel tabu’. Rajina sè ajhuluk Ma’ Ennor èngghi ta’ enneng jhughân nèngalè kabâḍâân sè kadhipanèka, abâ’na abhânto jhughân alako, alako è pabbrik areng è kennengngan palakowanna Pa’ Nawan otabâ jhulugghâ Pa’ Ennor, jhâjhuluk panèka noro’ adhât ngala’ nyamana pottrana sè sarèyang èngghi panèka sè asmana Ennor. Kemma na’-ana’na sè nomer ḍuwâ’ Popon bân sè bungso Nini nèka ghi’ ajhâjhân malolo engghi kapprana na’-kana’ kènè’. Dhineng sè sarèyang Ennor pon ta’ èkaberrâ’ polè amarghâ pon alâ-bhâlâ noro’ rakana.

Bengko saparo bhâtâ saparo gheḍḍhik ngapotè èkapor, ghânèka bengkona Pa’ Nawan, masè akasa’ pon ghulagghu nangèng bânnè bengkona sè asowara nangèng ropana èparra, eyyuna Ma’ Ennor sè masè nanaghi. “Mara arèya la lopot ka bâktona bâ’na sè nyerra’a buḍu’na yâ kodhu abuḍu’ polè!”. “Èngghi èngghi yu saporana ghâllu kaulâ ghi, sè èḍhâ’ârâ nèka korang jhughân”. Marongo’ nyalèmor cacana èparra ghânèka nampanè saodhânna Pa’ Nawan. Ma’ Ennor ghun makettek ngarembeng aèng socana.

Kalagghuwânna ta’ latèn ampon sè èparra, kateppa’an ta’ mangkat sè alakowa raka raji panèka. “Nor...Nor...mara kodhu majâr satèya bâ’na, masa’ ta’ lowang sakonè’a lekka’ tekka’ korbhina!!, jhâ’ pèra’ tao aotanga bâna!!”. Engghi ghun bisa takerjhât sè kaḍuwâ jhâ’ bhuru bâ’âri’ sè nanaghi ma’ pas samangkèn ampon malè’è polè. Sè makalowar oca’ sapora sambi ngarembeng sè kaḍuwâ masè ta’ ghâ’-pegghâ’ ka èparra panèka. “Yu engko’ la ta’ anḍi’ apa ongghu yu satèya sè èkaserra’a ka bâ’na” ca’na Ma’ Ennor pon ta’ kabuwâ’.

Palèmanna alako sè kaḍuwâ ta’ salèng acaca amarghâ talèbât serbek pèkkèrra. Ma’ Ennor kèrana pon ta’ nyaman jhughân sè ta’ tor-catorana ka rakana lajhu mator. “Pa’ bârâmma rèya yâ otang sè eyyu, mon sè laèn kennèng jhânjhi’i ghi’, jhâ’ eyyu ajerjer pas èkapolong ella’ tabing coma’, ta’ kennèng ngèḍing èḍiyâ nampa bâjârân”, “Yâ rowa Ma’ seḍḍhengngan sè èkakana satèya yâ ta’ nemmo!! Ta’ tao ra pa mangghâna bhuruwâ engko’!!”. Malem rassana terro sèkata lagghu, mon lagghu terro sèkata malem polè, kadhipanèka pèkkèrra Pa’ Nawan. Ka lakona pas ta’ patè ghâli napaolè Ma’ Ennor molaè ètompo sè ḍukalèna ghânèka lajhu lèmpo sè noro’a rakana sè alako ghun èbengko nganjhu’ ana’ sè ḍuwâ’. Sè kalowara pon lesso campor tako’, lèmpo sè ḍhâp-adhâbhâna mowa bi’ eyyuna. Dhâddhi ana’ sè ḍuwâ’ coma’ è cornè’ è canḍèla sè ḍâri kabâ’ erram, pèra’ èpessennè jhâ’ u-jhâu sè amaèn èyaḍâ’ânna bhâi sè kateppa’an tèghâr bân abâk legghâ.

Èḍhâkḍhâk labângnga abâk kasar kaèḍingnga. “Sih arèya ngètèk tako’ ètaghi yâ, ka ampèrra lekka’ ta’ ngombâr, kalowar mara Lè’! Tao engko; jhâ’ bâ’na èḍâlem kalowar mara!”. Kapaksa Ma’ Ennor kalowar mokka’ labâng potè olay mowana, jhughân kapaksa alajjânè nyaot cacana eyyuna. “Ellu’ ellu’ yu, Pa’na Ennor ghi’ ta’ molè, rèya engko’ yâ ta’ negghu’ pèssèna”. Agârâ’ mangkèn eyyuna panèka pon ngalkal rassana ngabâs alè’na ngaposè polè abâ’na, mathathak!, “Byah cator malolo bâ’na poko’ la ta’ taowa kodhu majâr pona saḍu’- buḍu’na engko’ bhuto bâḍâ cèccè’an tèngka!, mon enjâ’ tana sangkolan embu’ bâgiyânna bâ’na rèya kala’ engko’ cokop monaè otangnga bâ’na!”. Mara ètappor kèlap Ma’ Ennor mangken tabhâbhegghen ngètèk ta’ bisa akombi’ lèsanna. Eyyuna panèka pas kalowar ḍâri ampèrra Ma’ Ennor sellaè aḍârungngong sella ca’-ngoca’. Tangghâ tepparo sampè’ baḍâ sè nyornè’ ḍâri labângnga tapè ta’ bângal sè nyandherrâ. Adhina Ma’ Ennor sè nangès aghili aèng socana sambi ngantos sang raka palèman alako.

“Beh arapa bâ’na ma’ nangès tagher nga’ rèya emma’na?”. Acarèta lanjhâng lèbâr dhinèng Ma’ Ennor ka rakana bhâb napa sè pon kadhâddhiyân. Marobbu Pa’ Ennor è lèncakka lastarèna ngèḍing panèka abâ’na pon ta’ mangghi jhâlân polè passra samangkèn. Ngèḍing sè nyama eyyuna Ma’ Ennor jhâ’ Pa’ Nawan ḍâteng alako, lajhu alonca’ ka labângnga bengkona Ma’ Ennor sè coma’ saponapan dhindhâk ḍâri bengkona eyyuna Ma’ Ennor panèka. “Hey Nawan bâ’na lèma arè èberri’âna bâkto, bhungkar bengkona nyèngla ḍâri ḍiyâ , tanana rèya kangghuy monaè otangnga”. Pa’ Nawan katon bui dumeng ghimeng ta’ kellar sè nyaotana sanaos pon ègârâ’i. Abâ’na pon passra, ana’ sè kaḍuwâ lajhu èghellu’ sambi nangès ta’ burung ana’ sè kaḍuwâ noro’ nangès ngabâs rèng seppona ngalècèr aèng socana.

Tolos Pa’ Nawan ondhur èyojâk lantaran otangnga sè aḍu’-buḍu’ ka eyyu èparra, laèn otang ka orèng laèn sè ghi’ ontongnga ta’ èjerjer pananaghina. Èbhungkar mangkèn bengkona akarè parassa, tèghâr pakarangan taḍâ’ bengkona, èyèrèngè tangèssa sakalowargana Pa’ Nawan sè taojâk ḍâri sangkolanna dhibi’. Sè eyyu mèsem ollè emmas saghunong romasana tanana sajân lèbâr legghâ ètambâi bâgiyân tana alè’na, sè saongghuna lebbi ghâllu kaangghuy nyerra otangnga Pa’ Nawan.

Ghi’ ontong Pa’ Nawan sakalowarga, Pa’ Nawan ghi’ anḍi’ sangkolan jhughân ḍâri emma’na. Dhâddhi ghi’ bisa maddhek bengko polè ètana panèka. Nangèng panèka ta’ abit ghun bulânan bisaos amarghâ tarètanna Pa’ Nawan panèka jhughân aghâḍdhuwân rassa solèt terro ngobâsana’a kadhibi’ tana panèka. Ètapok èkala’ oḍhengnga Pa’ Nawan taojâk polè marghâ ta’ kasebbhut nyamana è sorat tanana sè saongghuna sangkolan embu’ panèka. Ontongnga bâḍâ orèng sè nèser Jhi’ Ahmad asmana. “Rowa Wan tang pakarangan tèmor songay taḍâ’ ngennengngè, kennengngè la tèmbhâng ta’ nemmo sè èkennengana bâ’na”. Jhembhâr ta’ panangghungan Pa’ Nawan sè kadhiyâ parèntana rato ḍhâbuna Jhi Ahmad panèka. Ta’ nèka nèko polè Pa’ Nawan lajhu ngallè ḍâ’ pakarangan ka’into, abâ’na kabilâng pambhâbhât pamokka’na labâng è pakarangan sè ghi ghumbhet panèka. Ta’ abit jhughân ollè tatangghâ sè jhughân ngennèngngè ètèmorra bengkona. “Ontong bâḍâ kancana ta’ patè seppè bân ghângghu” ca’èpon Pa’ Nawan ka Ma’ Ennor.

Nangèng sè anyama otang ghi’ noro’ buntè’ ta’ sadhâjâ pona, nèka sè acèrcèran è rèng-orèng pon molaè ghi-naghi. Pangaterrona rajâ terro maambuwâ sè aotang, Pa’ Nawan lajhu entar ka kancana, kanca paarengnganna, nyamana Pa’ Sughiman. Pa’ Sughiman onèng alèttrè’, Pa’ Nawan terro atanya lako napa sè saè kaangghuy abâ’na ma’ otangnga pona sadhâjâna amarghâ pon ta’ mangka’ kèrana manabi ghi alako areng sè mona’ana otang ollèna. Lèttrè’ ekoco’ è totta’ èghâḍḍhâng pas ètampè polè, Pa’ Nawan èsoro mèlè pan-saponapan lèttrè’ lajhu èpènta sareng Pa’ Sughiman. Pa’ Sughiman molaè reng-nyoreng nebbhâk sè tabâca è lèttrè’ ghâpanèka. Asella pon kalowar begghâr Pa’ Nawan rep-ngarep tebbhâghân lako sè saè kaangghuy abâ’na. “Bâ’na lakona aèng Wan, pona jârèya otangnga” ca’èpon Pa’ Sughiman abâk pèllat totorra amarghâ aba’na nèka bânnya’aan abhâsa Jhâbâ.

Ḍhâk sakala pèkkèrra Pa’ Nawan nojjhu ka kakangnga sè asmana Pa’ Iyya. Kakangnga panèka alako nyalanḍhâng nènèr. Kabhuru abâ’na apamèt ka Pa’ Sughiman lajhu kabhuru meḍḍal sapèḍana nojjhu ka compo’na kakangnga. Napa’ ongghu Pa’ Nawan pas alongghu ka ampèrra sè kateppa’an kakangnga panèka jhughân toju’ ajârukkong è korsèna perrèi ghi’ kakangnga ḍâri lakona nyalanḍhâng. Ḍhâk-bhâḍḍhâk Pa’ Nawan ka kakangnga, abâk takerjhât kakangnga jhâ’ alè’na rangrang sè amaèna ma’ pas mo-temmo amaèn sèla’an jhujhuk tor-mator ghântè’ abâ’na ghi’ ta’ nyator kaaḍâ’. “Kang engko’ noro’a bâ’na alako nyalanḍhâng”. ”Ongghuwân bâ’na lè’ bhuruwânna, èdhina’a arengnga?”sambhiddhâ kakangnga.”Iyâ ka’ ta’ mangka’ sè mona’ana otang mon nyalajâ atoghu areng”. Ta’ bânnya’ cator polè kakangnga jhujhuk ma iyâ ka alè’na nyangghubhi mon la ongghuwân.

Kalagghuwânna ongghuwân ongghu sè noro’a alako nyalanḍhâng Pa’ Nawan. Bu-sobbu pon ajhâghâ’ân Ma’ Ennor bân ḍuwâ’ pottrana, èyajhâk sakalè sakalowarga amarghâ sè molèya rè-saarè abâk malarat, nyalanḍhâng tarkadhâng malem dhâddhi kodhu bânnya’ ngènep bân kodhu majhâghâ ponḍhuk è pèngghir sèrèngnga. Polè kennenganna abâk jhâu bân seppè ghi’ berrit bân ghi’ bânnya’ bhurun alassa panèka è pasèsèrra alas Baluran sè èsambhât Sè Ronto.

Saḍâpa’na èka’ḍissa’ lajhu majhâghâ ḍhuk-ponḍhughân. Kakangnga jhujhuk ngajhâri Pa’ Nawan sè nyalanḍhâng, pon toman alako malarat kantos sèkat Pa’ Nawan sè tao nyalanḍhâng. Sè rajina jhughân ta’ ghellem ceccèr noro’ nyalanḍhâng jhughân. Tra-pottrana jhughân ghâmpang nganjhuna amarghâ amaèn è beḍḍhina, kèng coma’ tè-ngatè ka mothâkka sè rajâna mon manjheng kadhiya kana’ omor empa’ taon, coma’ sè maghetton mothâk nèka katon ngartè jhâ’ kana’ panèka èdhina alako kèng èyabâssaghi ḍâri jhau, dhâddhi ta’ ampo nyala la-mala katon ajâgâ.

Sabbhân arèna Pa’ Nawan sakalowarga tor kakangngèpon è Sè Ronto aḍhâ’âr sakadhârrâ, nasè’ ajhuko’ ollèna mancèng mon ontong ajhuko’ ennos otabâ rajungan sè takaè’ è salanḍhângnga,manabi ghânganna aghângan kalangra sè bânnya’ tombu è pasèsèr Sè Ronto. Abulânan ampon Pa’ Nawan sakalowarga tor kakangngèpon sè alako è Sè Ronto ollèna obâng ampon èghârâssa cokop kaangghuy monaè otang sadhâjâna amarghâ nalèka ghâpanèka arghâna nènèr abâk larang. “Ella mara molè Pa’na Ennor la cokop!” ca’èpon Ma’ Ennor. Nangeng Pa’ Ennor ta’ poron kantos èsèttong arè abâ’na nyalanḍhâng abâk nèngnga alaèn bi’ kakangnga. Apes Pa’ Ennor teppa’ ka aros rajâ abâ’na talanyo’ kantos ngap-engngapan para’ matèya ontong ghi èkarajhekkè nyabâna, nyabâ nemmo ca’na.

Ambâto kènè’ ambighi accem Pa’ Nawan ḍâri kadhâddhiyân panèka jhâ’ ghânèka tatengnger ḍâri Sè Kobâsa abâ’na èpakon ambu amarghâ ampon cokop majâr monaè otangnga akor sareng nèyatta ḍhimèn. Molè ongghu samangkèn Pa’ Nawan sakalowarga ta’ nèyat abâli polè ka Sè Ronto, abâli ka bengkona. È bengkona sadhâjâna otangnga èponaè ta’ akarè saropèya lekka’. Ronto ta’ akarè sadhâjâ pokpara oḍi’na molaè ḍhimèn èngghi ka’ḍinto motos bhughellâ otang, alantaran nyalanḍhâng nènèr è Sè Ronto. Samangkèn oḍi’na pon jhembhâr amargha ta’ anḍi’ otang, tor kaangghuy rè-saarèna Pa’ Nawan alako nyarè kaju sambi mèkat mano’ otamana kètèran è Alas Baluran. []

 

 

*)Fendi Febri Purnama (Ghuru Bhâsa Madhurâ SMA Negeri 1 Asembagus).